Verdoving

In de vorige eeuw was ik jong en zo druk bezig met de toekomst dat het verleden me geen moer interesseerde. Nu ben ik bezig met het verleden en hoop dat ik voldoende toekomst heb om het te voltooien. In mijn werkkamer wacht een archief van drie meter aan ordners en mappen om levendig te worden samengevat in een boek. Een jubileumboek voor het 120-jarig bestaan van het schuttersgenootschap in mijn dorp. Ik vraag me af of ik het kan voltooien, in 2022 moet het klaar zijn.
Wat maakt dat ik het verleden wil vastleggen? Is het voor mijn kinderen, zodat die weten waar ze vandaan komen? Is het voor mezelf, wil ik voortleven in een boek dat langer houdbaar is dan een mensenlijf?
Daar dacht ik aan toen ik deze week bij mijn vriend Jos Kruisbergen in Wamel was en naar zijn nieuwste film keek. Zijn zoveelste meesterwerk waarin hij mensen uit de streek laat praten over hun leven. Een montage van interviews met Maas en Walers waarvan er vele inmiddels zijn gestorven. Mannen en vrouwen die de watersnood van 1926 meemaakten. Stokoud, maar nog helder van geest verhalen ze van toen.
Een vrouw vertelt hoe ze met kiespijn naar Nijmegen wandelde, in het Land van Maas en Waal was nog geen tandarts. De tand trekken na verdoving was dubbel zo duur en kostte een gulden. 'Dus heb ik het zonder verdoving laten doen', zegt de vrouw, rustig in de camera kijkend. 'Van die twee kwartjes die ik overhield kon ik koffie en boter kopen.'
De films worden ook op basisscholen vertoond. Dat lijkt me goed voor kinderen die denken dat hun ouders arm zijn als ze niet elk jaar nieuwe voetbalschoenen voor ze kunnen kopen. En misschien zijn ze dat dan ook wel. Armoede is immers net zo relatief als rijkdom.
Ik bewonder Jos om zijn niet aflatende drang om het dagelijks leven vast te leggen. Dat is geweldig voor de bewoners van het land van Maas en Waal. Die kunnen over een eeuw nog langs de tuinpaden van hun voorvaderen wandelen.
De stichting Tweestromenland in Beeld en Geluid, waarvan Jos vrijwilliger is, is in mijn ogen uniek in Nederland. Of, zoals de cineast zelf zegt: 'Un twidde gek as ik zullen ze wel niet veinde.'
Maar Jos Kruisbergen is niet gek, hooguit maniakaal.
'Ben jij eigenlijk bang voor de dood', vroeg ik hem.
'Kèl, schei uit', antwoordde hij. 'Daor ben ik zó bang vur.'
En plotseling wist ik het: we leggen het verleden vast om het heden zin te geven en zo de toekomst uit te stellen.
Chroniqueurs hebben geen tijd om dood te gaan.