Uitkijktoren herinnert aan Koude Oorlog
HEEREWAARDEN - Vlakbij Sluis Sint Andries, tussen Heerewaarden en Rossum, torent een uitkijkpost boven de dijk uit. Ten tijde van de Koude Oorlog werd de toren door het Korps Luchtwachtdienst (KLD) gebruikt voor het afzoeken van het luchtruim naar Russische vliegtuigen. De luchtwachttoren deed dienst tot 1964. In 2006 werd de toren door Staatsbosbeheer opgeknapt, voorzien van een nieuwe verdiepingsvloer en opengesteld voor bezoekers.
De toren werd gebouwd in 1955 op de restanten van fort Sint Andries, als onderdeel van een netwerk van 276 uitkijkposten. De observatieposten, verspreid over heel Nederland, waren bedoeld om laagvliegende (Russische) vliegtuigen waar te nemen, die lager vlogen dan de radar kon waarnemen. Dit in het kader van de Koude Oorlog. De dienst was erop gericht om vliegtuigen tot 1.500 meter hoogte te kunnen waarnemen. Vliegtuigen zouden tot op een afstand van acht kilometer goed hoorbaar zijn voor het gewone oor, daarom werden de torens op een maximale afstand van 16 kilometer van elkaar geplaatst. Via driehoeksmetingen kon de positie van een vliegtuig zo nauwkeurig mogelijk worden vastgesteld. De toren nabij Heerewaarden vormde een driehoek (luchtwachtkring) met de luchtwachtpost in Oss en de inmiddels verdwenen luchtwachttoren in Sprokkelbosch.
De luchtwachttorens werden bemand door vrijwilligers uit de burgerbevolking. Zij kregen les van de KLD over onder andere het herkennen van vliegtuigen, oorlogvoering en meldingsprocedures. De waarnemers rapporteerden aan het luchtwachtcentrum in Rotterdam.
Karakteristieke toren
De luchtwachtposten werden waar mogelijk opgericht op terreinhoogten en op bestaande hoge gebouwen, zoals dijken, heuvels, fabrieken, molenrompen en bunkers. Waar geen bestaand hoog gebouw beschikbaar was, werden speciaal ontworpen losstaande torens gebouwd, de luchtwachttorens. Bijna de helft van de luchtwachtposten is gebouwd volgens het raatbouw-systeem: een open torenconstructie van betonnen prefab-elementen.
Architect Marten Zwaagstra ontwierp de torens in opdracht van het Ministerie van Oorlog en N.V. Schokbeton leverde de raatelementen. Het leverde karakteristieke torens in het landschap op. De toren op fort Sint Andries is gebruikt tot 1964, het jaar waarin het Korps Luchtwachtdienst in dit deel van het land is opgeheven. Veel torens zijn in de jaren daarna afgebroken; de luchtwachttoren Rossum (8E1) is één van de twintig torens die bewaard gebleven zijn. In Gelderland zijn nog slechts twee torens te vinden.
Open voor bezoekers
In 2006 is de luchtwachttoren op fort Sint Andries door eigenaar Staatsbosbeheer opgeknapt en voorzien van moderne stalen trappen en een nieuwe verdiepingsvloer. De toren is opengesteld als uitkijktoren voor bezoekers en kan dagelijks beklommen worden.
Wandeling
Vanuit Rossum kan men te voet of per fiets, via de Kloosterdijk, de luchtwachttoren, fort Sint Andries en de gelijknamige sluis bereiken. Er zijn ook verschillende wandelroutes die het fort en de luchtwachttoren aandoen.
De horecazaken nabij de Kloosterdijk verzorgen op diverse dagen 'koffie to go'.