Jubilerend gemaal De Tuut weer op stoom gebracht
APPELTERN - Het verhaal van het Appelternse stoomgemaal is er onder meer een van vele dieptepunten, maar uiteindelijk is alles toch nog goed gekomen, dankzij de tomeloze inzet van tientallen vrijwilligers.
Door Ton van Hulst
In het volkomen verarmde Maas en Waal wilde of kon honderd jaar geleden niemand geld opbrengen voor een noodzakelijk gemaal. Het water van Nijmegen kwam weliswaar in het lager gelegen Maas en Waal terecht, maar de stad zei: 'Wie het water deert, keert het', en hield de beurs stijf dicht.
Bouw
Uiteindelijk, na talloze strubbelingen en tegenslagen, werd in 1917 begonnen met de bouw. Maar de bouwput stond regelmatig onder water, en moest dan weer met de hand leeggeschept worden, hetgeen wel dagenlang kon duren. In de Eerste Wereldoorlog kon men moeilijk aan staal en kolen komen, waardoor vertragingen ontstonden. Bovendien was er vaak onenigheid over van alles en nog wat, en werd er soms slecht werk geleverd, bijvoorbeeld aan de damwanden.
Joep van den Brink vertelt: 'Op 29 december 1918 werden de pompen voor het eerst onder stoom gezet. Het was noodzakelijk, ondanks het feit dat het gebouw nog niet gereed was, want het water van de Maas stond al tot aan het randje van de dijk. Er móest gepompt worden. Echter, de machinerie liep vast. De opzichter kon niets anders doen dan naar Druten fietsen, waar een telefoon was. Van 30 december tot en met 2 januari werkten de inderhaast opgetrommelde werklieden dag en nacht door, en daarna heeft het gemaal vijftig jaar zonder noemenswaardige problemen gefunctioneerd.'
In 1962 kwam er een nieuwe stoker, de Fries Elzinga, die met een hoop verroeste ouwe meuk aan de gang moest. De schoorsteen trok niet, dus klom hij maar naar boven. Maar de klimijzers braken achter hem af, en toen kon hij niet meer terug. Niemand reageerde op zijn geroep. Alleen via de binnenkant, waar de klimijzers door de stenen staken, kon hij nog beneden komen.
Authentieke installaties
In 1984 begon een groepje vrijwilligers met het opruimen van de rommel en de duivenpoep, en langzaamaan gebeurde er meer. Niet alleen het gebouw werd gered, maar ook de ketels en de pompen konden gangbaar gemaakt worden. En nu staat er een uniek werkend stoomgemaal met, als enige in Nederland, authentieke installaties en ketels.
Gratis entree
'Op zondag 13 mei gaan de pompen draaien, in samenwerking met het Waterschap, dat ons altijd gesteund heeft en fors bijdraagt, waardoor het museum op die dag gratis toegankelijk is', besluit Joep.