Smeden met gevoel voor ijzer
In deze zesdelige serie belichten we beroepen uit vervlogen tijden: oude ambachten uit Maas en Waal. Deze ambachten worden soms alleen nog op braderiën vertoond. Gelukkig zijn er ook nog ambachten die hedendag worden beoefend. De Maas&Waler sprak met een zestal gepassioneerde ambachtslieden.
Door Hanneke Sizoo
In een grote loods aan de Industrieweg in Druten schuift smid Frans Stuart het bergje brandende vetkolen met zijn hand bij elkaar. Dan zet hij de ventilator onder het vuur wat verder open, meteen voel je de warmte van de vlammen tegen je wangen. 'Twaalfhonderd graden heb je nodig, wil je goed kunnen smeden,' zegt Frans.
Op de werktafel in het midden van de loods ligt een enorm grote stalen omlijsting, bedoeld voor een openhaard in een oud huis in Den Haag, waar alles scheef loopt. De staalconstructie maakt Frans op maat, het is millimeterwerk. Frans is zowel smid als constructiebankwerker, want alleen van het smeden kun je niet leven, vertelt hij. Wat het smeden betreft richt hij zich vooral op restauratiewerk. Spanten, muurankers, schoorsteenkappen, hekjes. 'Eigenlijk kun je als smid het beste je bedrijf neerzetten in een omgeving waar veel oude panden staan, bijvoorbeeld in Nijmegen. Maar daar merk je weer dat die subsidies voor het opknappen van oude panden niet meer bestaat, dus iedereen houdt de knip dicht.'
Altijd herrie
Frans heeft met zijn bedrijf zeker last gehad van de crisis, maar sinds vorig jaar is het weer druk. Eindelijk kan hij weer wat investeren. In de hoek staat een hydraulische hamer van 1600 kilo, die 260 slagen per minuut kan maken. 'Daar kan ik niet tegenop,' zegt Frans. De machine is voor hem een uitkomst, zeker omdat de jaren smeden hun tol beginnen te eisen. Niet alleen vanwege de warmte, maar de spieren in schouders en armen krijgen bij elke klap een opdonder. 'En er is altijd herrie,' zegt Frans. 'Veertig jaar werken met ijzer heef me lawaaidoof gemaakt. Maar bij het vuur met oordoppen op werken is niet te doen.'
Smeedvaardigheid
Smeden is een prachtig vak, vindt Frans. 'Je bent echt met de oude tijd bezig. Als een werkstuk klaar is, geeft dat veel voldoening. Ik heb er soms een hekel aan om het weg te doen. Het is leuk om er nog een tijdje naar te kijken, bovendien leer je er van, er zijn altijd dingen die beter kunnen. Ik erger me wel eens aan vakgenoten die een zethamer gebruiken om het ijzer vlak te maken. Dat is eigenlijk een teken van te weinig smeedvaardigheid.'
Gildeproef
Frans werkte eerst jaren in loondienst, voordat hij zelfstandige werd, nu vijfentwintig jaar geleden. Als jongetje experimenteerde hij thuis in de schuur met een stuk ijzer uit een oude lantaarnpaal en een blaasbalg, geïnspireerd door een leraar van school die hobby-smid was. Jaren later, om zich te bekwamen, legde Frans de Gildeproef af. 'In een paar uur tijd maak je dan ter plekke een werkstuk waarin alle technieken terugkomen. Ik heb veel geoefend. Je moet gevoel voor ijzer hebben en wat aanleg. Smeden kun je niet leren met een cursus van drie dagen, het vraagt jaren ervaring.'
Boldershofkapel
In Maas en Waal is op verschillende plekken werk van Frans te zien. Hij restaureerde de kruizen in de Boldershofkapel in Druten en leverde een roodkoperen torentje voor het kasteel van Druten. Maar veel werk levert hij af buiten Maas en Waal, van de Randstad tot aan België.
Hans Bink, UWV:
'Van bedrijven in Nederland waar het smeden, persen, stampen en profielwalsen van metaal centraal staat, zijn er in totaal zo'n tweehonderd, waarvan zes in de regio Gelderland Zuid. Het zijn niet allemaal pure smederijen. Wellicht zijn ze dat ooit geweest, maar hebben zich ontwikkeld richting een breder aanbod van machinaal geproduceerde metaalconstructies. Als je als smid in deze regio aan de slag wil dan blijven er slechts enkele kleine ambachtelijke bedrijfjes over. Dat vraagt van de werkzoekende een flinke dosis geduld en een portie geluk. De afgelopen tien jaar hebben we bij UWV in Nijmegen voor deze functie geen vacature geregistreerd.'