Nieuwe bakenbomen geplant langs Maas

BATENBURG/APPELTERN - Vrijdagmiddag 11 maart hebben wethouders Paul Loermans (Wijchen), René Cruijsen (West Maas en Waal) en Johan van der Schoot (Oss) ieder een eerste nieuwe generatie bakenboom geplant langs de Maas bij Batenburg, Appeltern en Megen. De aanplant van de eerste drie nieuwe bakenbomen onderstreept het voornemen van de betrokken gemeenten en provincies langs de Maas van Boxmeer tot Geertruidenberg om de ‘bakenboomstructuur’ langs de Maas te behouden voor nieuwe generaties. 

Provincie Noord-Brabant, Gelderland en Limburg zijn met de betrokken gemeenten bezig een uitvoeringsplan op te stellen om een nieuwe generatie bakenbomen langs de hele Bedijkte Maas (van Boxmeer tot Geertruidenberg) te realiseren, in nauwe afstemming met Rijkswaterstaat. Vooruitlopend daarop namen de gemeenten Oss, West Maas en Waal en Wijchen op vrijdag 11 maart 2022 het initiatief voor het planten van de eerste drie bomen van deze nieuwe generatie. Dit om de markante lijn van bakenbomen in het landschap voor toekomstige generaties te behouden én de Maas haar eigen identiteit. 

Bakenbomen
Bakenbomen zijn bomen (van oorsprong Canada-populieren) die op de oevers langs de rivier staan om de grens tussen land en water te markeren. Ze staan in een rij met een onderlinge afstand van ongeveer honderd meter en komen voornamelijk voor langs het bedijkte deel van de Maas van Boxmeer tot Geertruidenberg. De bomen zijn circa 80 jaar geleden geplant na de kanalisatie van de Maas. Omdat bij de kanalisatie de grote meanderlussen van de rivier werden afgesneden, ligt de dijk nu op veel plekken kilometers verwijderd van de rivier. Aan de hand van de hoge populieren kan je echter de loop van de gekanaliseerde Maas nog volgen.

Functie
De bakenbomen fungeerden bij hoogwater en op bepaalde locaties (bochten en kribben) als begeleiders van de scheepvaart. De bakenbomen geven een duidelijke markering van de vaarweg aan. Vanwege technologische verbeteringen in de scheepvaart (radar, radarbakens, e.d.) hebben de bomen hun functie voor de scheepvaart verloren.

Op dit moment is de cultuurhistorische waarde het belangrijkste. De hoge populieren zijn als het ware de vertegenwoordigers van de ‘riviernormalisaties’. De bomen vertellen het verhaal van de verandering van de rivier en het landschap door de mens en de enorme impact die dit gehad heeft. Bedenk bijvoorbeeld dat zonder de Maaskanalisatie de Beersche Overlaat nooit gesloten had kunnen worden. Daarnaast zijn ze ook landschappelijk belangrijk als een duidelijk herkenbare lijn zowel vanaf land als vanaf het water. De bakenbomen geven dit rivierenlandschap daarmee een eigen identiteit.

Nieuwe generatie bakenbomen
Door de hoge leeftijd van de huidige bomen zijn er al veel bomen omgevallen. In de komende decennia zal dat nog meer gaan gebeuren. Rijkswaterstaat vervangt de bomen niet, omdat ze als baken geen functie meer hebben. Het gevolg is dat de bomen straks niet meer als een samenhangende structuur waarneembaar zijn. De betrokken gemeenten en provincies langs de Maas van Boxmeer tot Geertruidenberg hebben afgesproken de ‘bakenboomstructuur’ langs de Maas te willen behouden. Het voornemen van deze partijen is daarom om de komende jaren een nieuwe generatie bakenbomen aan te planten tussen de bestaande bomen in. Het is heel belangrijk om daarbij goede afspraken te maken met Rijkswaterstaat, onder andere over het beheer en onderhoud van de bomen. Provincie Noord-Brabant heeft de voortrekkersrol op zich genomen om hierover met alle betrokken partners overeenstemming te bereiken.

De aanplant van de eerste drie exemplaren door de wethouders van Oss, West Maas en Waal en Wijchen onderstreept dit voornemen. De nieuwe bakenbomen maken onderdeel uit van project Meanderende Maas. Dit project is een belangrijke en omvangrijke gebiedsontwikkeling: ongeveer een kwart van alle bakenbomen valt binnen dit project. Veel van de praktische kennis die nodig is voor een duurzaam behoud van de bomenstructuur, is opgedaan in Meanderende Maas.