Hoop

Zondagmiddag was ik in Bedburg Hau, een Duits dorp met een naargeestige geschiedenis. Op een terrein van vele hectares is daar al een eeuw lang een kliniek voor psychiatrische patiënten gevestigd. Een gekkenhuis zeiden ze vroeger.

In tientallen villa's tussen weelderig groen leefden mannen en vrouwen die ongeschikt waren bevonden voor een plekje in de 'normale' maatschappij. De kliniek had een eigen energiecentrale, een wasserij, twee boerderijen, een slachthuis, een kerk en een kerkhof.

Nu ligt de begraafplaats vol en staan veel gebouwen leeg. Maar in één villa werken internationale kunstenaars elk jaar een maand lang aan schilderijen en objecten om die daarna te exposeren. In naargeestige kamers met getraliede ramen staan, hangen en zweven de meest bizarre kunstuitingen.

In claustrofobische isoleercellen staren met vetkrijt op papier gekraste koppen over de grenzen van het denkbare. Geslachte hazen buitelen bevrijd in de sneeuw, Franciscus bidt in een lege pij voor vreemde vogels. Hier wordt schoonheid opnieuw gedefinieerd.

Maar niet alleen ruimtes en werk zorgen voor een beklemmende sfeer. Het duivelse verleden van de kliniek lijkt als gif uit wanden en plafonds te sijpelen.

In 1941 toonde het naziregime hier voor het eerst zijn doodskopgrijns. De kliniek moest als marinehospitaal in gebruik genomen worden. Alle patiënten werden afgevoerd en vergast.

Deze 'oplossing' werd in het Derde Rijk een blauwdruk voor massale wreedheden. Een vrijbrief voor het opruimen van 'ondermensen'.

Weer eens beseffen wat mensen elkaar aan kunnen doen werkt louterend.

De gebarsten spiegel die waarachtige kunst ons voorhoudt, geeft de demon in onszelf een gezicht. Zodat we weten wie of wat we moeten bestrijden.

Bezoekers en kunstenaars van verschillende nationaliteiten vonden elkaar zondag in Bedburg Hau. Licht schitterde in ogen en wijnglazen op een plaats waar eens zelfs de hoop werd vermoord.