De Maas en Waler Dat ben ik: Ton Smits

In de rubriek 'de Maas & Waler dat ben ik' maken we wekelijks kennis met een inwoner van deze regio. Wie zijn ze, wat doen ze en waarom wonen ze hier. Maar ook, wat zouden ze graag toevoegen aan de regio? En aan welke plek hebben zij bijzondere herinneringen? Het resultaat, bijzondere portretten van gewone mensen met een eigen verhaal.

Naam:                Ton Smits
Leeftijd:                70 jaar
Woonplaats:        Bergharen

Superhandig, dat is 'ie. Maar ook bescheiden: 'Voor simpele mensen ben je hier goed', lacht hij, terwijl hij vertelt over zijn voorgeschiedenis. Afkomstig uit Nijmegen groeide hij op in Beuningen, waar ook zijn grootvader vandaan kwam. 'Ooit kreeg ik een tip over een stukje grond hier in Bergharen. Toen ben ik op deze plek gaan wonen, in 1990.'

Ton Smits werkte na zijn LTS bij een geiserfabriek in Nijmegen, 'onderdelen maken, zoals speciale matrijzen en stempels en zo.' Later kreeg hij een functie als leidinggevende. Toen de fabriek failliet ging vatte hij het plan op iets kleins te gaan bouwen. 'Tja, je moet het ook wel op kunnen bergen, hè? Ooit wil ik nog wel eens een diorama maken, maar dat mag natuurlijk weer niet al te groot zijn.'

Draaiorgels

Ton maakt modellen van stoommachines, draaiorgels en soms ook van (zweef)vliegtuigen. 'Ja, een hobbymaat van me had een vader die organist was en graag eens een orgeltje wilde bouwen. Samen met die kameraad ben ik er toen aan begonnen, en nu hebben we er inmiddels al weer drie gemaakt. Als ik een model bouw gaat daar vaak wel een jaar of zeven overheen voor alles helemaal naar behoren werkt. Snap je, het is allemaal erg klein werk. Dat is leuk, maar je moet het nog wel kunnen zien en vooral ook vast kunnen houden. Trouwens, tussendoor ben ik ook nog bezig met een klein klavierorgel.'

Het houten orgeltje, dat op wieltjes staat, oogt uiterst professioneel en is prachtig afgewerkt. 'Het geluid is eigenlijk wel wat te hard voor binnenshuis, buiten komt het beter tot zijn recht. Het is wel een enorme klus, want ik maak alle onderdelen zelf, tot aan de toetsen toe.' De modellen in zijn werkplaats illustreren de verbluffende precisie. Complete stoomaangedreven brandweerspuiten en andere op erg kleine schaal gebouwde machientjes, vaak niet groter dan een sigarenkistje, staan in een kastje te pronken. Minuscule onderdeeltjes die akelig nauwkeurig passen zijn daarin samengevoegd tot een echt werkend geheel. 'Er zijn ook bouwers die bijvoorbeeld een locomotief maken waarin ze zelf kunnen zitten. Maar waar láát je die dingen? Als ik iets klaar heb, dan is het ook klaar. Dan is het wat mij betreft: volgende project. Ik ga er niet mee exposeren. Alles staat gewoon achter, in een kast. Ja, soms geef ik weleens iets weg. Heel vroeger heb ik eens van die kleine huisjes gemaakt, samen met mijn broer, voor een modelspoortrein. Ik ben wel lid van een landelijke stoomclub, maar toch ben ik meer een einzelgänger, net als veel andere modelbouwers trouwens. Op internet kom je er wel achter dat er nog veel meer mensen zijn zoals ik, maar die laten zich meestal niet zien in grote kring, en zitten net als ik lekker van acht tot vijf in hun werkplaatsje. Het gaat mij gewoon om het bouwen zelf. Ik bezocht laatst het observatorium in Greenwich. Man, wat ze vroeger al konden maken, met hun primitieve gereedschapjes! Niet te geloven.'

Zijn resterende vrije tijd vult Ton ook met wat genealogisch onderzoek; hij wil graag zoveel mogelijk weten van zijn voorouders, en hij bezoekt regelmatig tentoonstellingen in musea. 'Het moet wel bij voorkeur realistisch werk zijn, hoor. De uiterst gedetailleerde stillevens van Henk Helmantel bijvoorbeeld vind ik prachtig. Natuurlijk kijk ik ook graag naar technische dingen.' Hij toont een stuk of zeven Engelstalige bijna antieke handboeken. 'Kijk, hierin staat alles wat ik moet weten, want die oude technieken zijn nooit meer veranderd. Veel van mijn gereedschap maak ik zelf. Of ik pas het aan. Maar ik zit echt niet altijd en eeuwig alleen maar achter mijn draaibankje, er zijn nog zoveel andere interessante dingen. In de zomer bijvoorbeeld vind je mij meestal in de tuin. Ik loop ook al jaren met plannen rond om mijn modellen eens te fotograferen, voor een album, maar daar komt telkens niets van. Ik ga gewoon liever bouwen.'

Maas en Waal

In Bergharen is het prima wonen, vindt Ton, met volop activiteiten in Kulturhus De Zandloper. Wat hij wel mist is een echte kern in het dorp. 'Helaas heb je hier niet echt een goede, zichtbare, gezellige plek waar mensen kunnen samenkomen in het centrum, voor een kopje koffie of een biertje, behalve dan het Kulturhus.'

Door Ton van Hulst